Wiesław Macior

a) Publiczna Szkoła Zawodowa Dokształcająca w roku szkolnym 1946/47

Odbudowa szkolnictwa zawodowego w Polsce powojennej odbywała się na zasadach ustrojowych i organizacyjnych przedwojennego systemu szkolnictwa. Obowiązującą podstawą prawną do organizacji szkoły była ustawa z 1932 roku uwzględniająca dostęp do oświaty dzieciom: chłopskim, robotniczym i inteligenckim. Było to działanie celowe, podyktowane względami politycznymi ówczesnych władz politycznych.

Dzięki staraniom byłego nauczyciela tej szkoły, Władysława Niklasa, z dniem l IX 1946 roku nastąpiło otwarcie szkoły za zgodą Kuratorium Okręgu Szkolnego w Rzeszowie. Zajęcia odbywały się tak jak przed wojną w budynku szkoły podstawowej (obecnie Szkołą Podstawowa nr 2) w godzinach popołudniowych.

Pomimo że Publiczna Szkoła Zawodowa Dokształcająca była jedną z podstawowych form kształcenia zawodowego, nie posiadała ona własnego budynku ani własnych nauczycieli. Instrukcja Ministerstwa Oświaty w sprawie publicznych szkół dokształcających przypominała, że obowiązkiem samorządu terytorialnego jest popieranie i pomoc tym szkołom w przydzieleniu takiego lokalu, aby nauka odbywała się w godzinach dopołudniowych. Założenia te nie zostały w pełni zrealizowane ze względu na brak odpowiedniego budynku oraz niechęć pracodawców do zwalniania uczących się pracowników z pracy na 18 godzin tygodniowo i to w porze przedpołudniowej.

b) Publiczna Średnia Szkoła Zawodowa w latach 1847-1951

Radykalną zmianę w zakresie szkolnictwa zawodowego wprowadził dekret Rady Ministrów z dnia 1947 II 3. Dotychczasowe publiczne szkoły zawodowe otrzymały nazwę „Publiczne Średnie Szkoły Zawodowe".

Zgodnie z tym zarządzeniem szkoły te przeznaczone zostały dla młodzieży pracującej zawodowo, która wypełniała obowiązek szkolny i podlegała dokształceniu zawodowemu. Zadaniem średnich szkół zawodowych było wychowanie obywateli, a więc przekazanie wiadomości potrzebnych do uzyskania wykształcenia na poziomie średnim, zapewniając wspólnie z warsztatami pracy wiadomości teoretyczne i praktyczne niezbędne do prawidłowego wykonywania czynności zawodowych i rozbudzania zainteresowań do dalszego samokształcenia i doskonalenia w obranym zawodzie. Z chwilą powołania Średniej Szkoły Zawodowej ilość oddziałów i klas wzrosła, przybyły też dwa nowe kierunki: odzieżowy i mechaniczny, oprócz istniejącego już ogólnego kierunku metalowego.

Administracja szkolna nie zapewniała jednolitego i konsekwentnego kierowania szkolnictwem zawodowym, jak również niedostatecznie koordynowała jego rozwój wbrew założeniom planu gospodarczego państwa. Plan ten dotyczył zapotrzebowania na pracowników w różnych działach gospodarki narodowej.

11

Do wykonania zadań związanych z reorganizacją szkolnictwa zawodowego został powołany Centralny Urząd Szkolnictwa Zawodowego (CUSZ)jako naczelna władza tego kierunku kształcenia.

Równocześnie z pracami programowymi przystąpiono do opracowania zasad reformy szkolnictwa zawodowego. Kierunek reformy został wytyczony przez V Plenum KC PZPR. Wraz z powołaniem CUSZ zaczęto podporządkowywać szkolnictwo zawodowe naczelnym planom gospodarczym.

c) Zasadnicza Szkoła Metalowa w okresie od 1951-1966

Zmiany strukturalno-organizacyjne w szkolnictwie zawodowym zapoczątkowane w l 949 roku utworzeniem CUSZ spowodowały zmianę systemu kształcenia. Opracowany przez Centralny Urząd Szkolenia Zawodowego nowy system kształcenia wprowadzony został w życie przez Prezydium Rządu dnia 23 VI 1951 roku. Za podstawę tego systemu przyjęto istnienie 2-letniej Zasadniczej Szkoły Zawodowej dla absolwentów 7-klasowej szkoły podstawowej.

W wyniku przeprowadzonych zmian kształcenie ogólne i teoretyczne zawodowe odbywało się w szkole, a praktyczna nauka zawodu w warsztatach szkolnych. Omawiana uchwała Prezydium Rządu zobowiązywała dyrektorów szkół oraz zarządy szkolne ZMP do szczegółowego zapoznania młodzieży z treścią zarządzenia o organizacji roku szkolnego i zadaniami, jakie postawiono przed szkolnictwem zawodowym,

W roku szkolnym 1951/52 było 5 oddziałów o trzech kierunkach: mechaniczny, metalowy i odzieżowy, natomiast w późniejszym okresie ilość oddziałów oraz specjalności ulegały ciągłym zmianom.

Przełomowym rokiem dla Zasadniczej Szkoły Metalowej w Bieczu był rok szkolny 1955/56, w którym to zapadła decyzja o likwidacji szkoły ze względu na brak odpowiedniej bazy lokalowej.

Z decyzją o likwidacji szkoły nie pogodziło się miejscowe społeczeństwo, zakłady pracy oraz władze polityczno-administracyjne miasta Biecza.

Pod nieobecność ówczesnego dyrektora szkoły Władysława Niklasa spowodowaną chorobą, starania o cofnięcie decyzji likwidacyjnej rozpoczął nauczyciel Aleksander Bartnicki. Przy dużym zaangażowaniu pozostałych nauczycieli, bieckich zakładów pracy, a w szczególności kopalnictwa naftowego zbierano podpisy i opinie pracodawców z wnioskiem o zmianę decyzji Dyrekcji Okręgowej Szkolnictwa Zawodowego (DOSZ) w Rzeszowie. Zebrano około 17 tyś. podpisów osób prywatnych! około 70 opinii o pracy absolwentów na terenie powiatu gorlickiego i jasielskiego oraz z obszaru Śląska, Krakowa i Gdańska, gdzie zatrudnieni byli absolwenci bieckiej szkoły

W wyniku przeprowadzonych rozmów reprezentantów całej społeczności Biecza i przedstawionych dokumentów decyzja o likwidacji szkoły została cofnięta przez dyrektora DOSZ w Rzeszowie mgr Kazimierza Mrożą, który polecił dokonać naboru uczniów na rok szkolny 1956/57.

12   

Rok ten stał się początkiem rozwoju szkoły zawodowej w Bieczu przy dużym zainteresowaniu władz politycznych i administracyjnych miasta, zakładu opiekuńczego oraz komitetu rodzicielskiego.

Po likwidacji CUSZ Ministerstwo Oświaty przyjęło jego uprawnienia i ustawą z            dnia 15.IX.1956 roku o przejęciu szkolnictwa zawodowego wprowadziło szereg zmian, w tym zapoczątkowano 3-letni system nauczania w Zasadniczej Szkole Zawodowej.

W latach 1956-1961 w szkolnictwie zawodowym przeprowadzono wiele korzystnych zmian mających charakter uzupełniający, najważniejsze z nich, które należy wymienić, to:

- rozbudowa kształcenia zawodowego w oparciu o praktyczną naukę zawodu w warsztacie szkolnym oraz praktykę w zakładzie pracy,

- włączenie szkolnictwa zawodowego w realizację planów gospodarczych przez planową produkcję warsztatów,
- wprowadzenie jednolitości programowej na danym szczeblu kształcenia,
- podporządkowanie szkolnictwa zawodowego bezpośrednio ministrowi oświaty.

Reforma szkoły zawodowej została zapoczątkowana instrukcją o organizacji roku szkolnego 1961/62, wprowadzając stopniowo do roku 1967 zmiany programowe i organizacyjne szkoły możliwe do realizacji, kiedy jeszcze nie było absolwentów 8-klasowej Szkoły Podstawowej. W tym czasie sprawdzono praktycznie plany i programy pod kątem lepszego przygotowania absolwentów do pracy w zakładzie produkcyjnym, przygotowano kadrę nauczycielską, rozbudowano bazę lokalową, pracownie i warsztaty szkolne.

            d) Zasadnicza Szkoła Zawodowa na podbudowie 8-klasowej Szkoły Podstawowej w latach 1966-1990

            W organizacji pracy szkoły zawodowej w latach 1966-90 uwzględniono szereg bardzo ważnych wniosków z analizy dorobku szkoły w minionym okresie. Zmiany organizacyjne oparto na zasadzie tzw. szerokiego profilu kształcenia z uwzględnieniem nowej nomenklatury zawodów - specjalności. Nie wyodrębniono z niej zawodów dla dziewcząt i chłopców przyjmując, że wszystkie kierunki kształcenia są dostępne dla obu płci.

            Lata siedemdziesiąte to okres ożywionego rozwoju w dziejach szkoły. Następuje gwałtowny wzrost liczby oddziałów i specjalności kształcenia spowodowany rozbudową zakładów przemysłowych na terenie Biecza i w pobliskich ośrodkach przemysłowych, takich jak Gorlice czy Jasło. W tym okresie w wyniku kolejnych zmian w szkolnictwie zostają wprowadzone egzaminy wstępne do wszystkich szkół ponadpodstawowych, czyli również do szkół zawodowych bez względu na liczbę kandydatów.
            Po roku starań dyrekcji ZSZ i władz miejskich, za zgoda Kuratorium Oświaty i Wychowania w Krośnie, utworzone zostaje w 1976 roku Liceum Zawodowe o specjalności mechanik obróbki skrawaniem. Jednak z początkiem lat osiemdziesiątych, tj. od roku 1983, przerwany zostaje nabór do LZ, ponieważ brak było zapotrzebowania na specjalistów w tej dziedzinie w okolicach Biecza. Rozpoczynające się zmiany polityczno-gospodarcze w kraju miały także wpływ na taką decyzję. W roku 1988 dokonano jeszcze raz naboru do Liceum Zawodowego i na tym czasowo zakończyło swą działalność bieckie LZ.

Zmiany ustrojowe państwa oraz przekształcenia na rynku pracy, powstanie bezrobocia oraz głębokiej recesji pod koniec lat osiemdziesiątych, postawiły szkoły zawodowe (i nie tylko) w bardzo trudnej sytuacji. Demokratyzacja życia wymaga bowiem zmiany sposobu myślenia, a w szczególności dostosowania kształcenia zawodowego ściśle do społecznego zapotrzebowania, zaś warsztaty szkolne muszą radzić sobie na rynku, którym zaczynaj ą rządzić normalne prawa ekonomiczne. Większość decyzji w tym kierunku podejmowano odgórnie, a nie na szczeblu dyrekcji, dlatego też opornie postępuje zmiana przyzwyczajeń, które nawarstwiały się przez lata.

Wychodząc naprzeciw zapotrzebowaniom środowiskowym z inicjatywy dyrekcji szkoły, władz miejskich oraz pod wpływem odpowiednich wskazówek ministerialnych w miejsce byłego Liceum Zawodowego utworzono w 1989 roku 5-letnie Technikum Mechaniczne tylko dla chłopców o specjalności spawacz. Jednak z uwagi na małą liczbę kandydatów, przesunięto na rok następny uruchomienie tej specjalności.

Od dnia 27 kwietnia 1970 szkoła nosiła imię „25-Lecia PRL". W wyniku przekształceń społeczno-politycznych kraju oraz odejście od ideologii socjalistycznej, pod koniec roku 1988, grono pedagogiczne szkoły podjęło wiele dyskusji dotyczących nadania szkole nowego imienia. Mimo wielu różnorodnych koncepcji nie osiągnięto porozumienia, tak że od lutego 1989 roku szkoła pozostała bez patrona.

e) Zespól Szkól Zawodowych w okresie od 1990 do 1992 roku

Diametralnie odmienna od istniejącej przez 45 lat po II wojnie światowej sytuacja polityczna i gospodarcza kraju powstała na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych. W wyniku ograniczonych środków finansowych na szkolnictwo, nie tylko zawodowe, powstałe w 1989 roku Technikum Mechaniczne z braku funduszy na zakup urządzeń do praktycznej nauki zawodu spawacza zmieniło specjalność na obróbkę skrawaniem.

Rozwój nowych kierunków kształcenia spowodował zmianę nazwy szkoły z dniem rozpoczęcia roku szkolnego 1990/91 na Zespół Szkół Zawodowych.

Kierując się zaleceniami Ministerstwa Edukacji Narodowej (MEN), aby szkoły zawodowe oprócz określonego fachu dawały także wykształcenie średnie oraz wychodząc naprzeciw aspiracjom młodzieży i rodziców, w 1990 roku powołano do życia czteroletnie Technikum Odzieżowe, mimo istniejących oddziałów o tej samej specjalności w ramach 3-letniej szkoły zasadniczej. Rok szkolny 1991/92 przyniósł dalszą

14

Realizację zaleceń MEN, powstało bowiem Liceum Zawodowe o specjalności sprzedawca-magazynier, na którego powołanie miały również wpływ sugestie władz miejskich oraz brak takiego kierunku kształcenia na Podkarpaciu.

Poza zawodowym kształceniem młodzieży i rozwijaniem kształcenia zawodowego, co pewien czas w zależności od potrzeb w bieckim Zespole Szkół Zawodowych uruchamiany jest oddział dla dzieci nie w pełni rozwiniętych umysłowo. Jest to tzw. „klasa specjalna" kiedyś nazywana Szkołą Przysposobienia Zawodowego (SPZ). Uczniowie tej klasy otrzymuj ą zawodowe wykształcenie w różnych kierunkach mechanicznych czy też odzieżowych, jak to jest obecnie, po ukończeniu których podejmują pracę w normalnych zakładach przemysłowych.

    W przeddzień radykalnej reformy oświaty, a w szczególności szkolnictwa po-nadpodstawowego, ZSZ w Bieczu, jak większość szkół w kraju, boryka się z kłopotami lokalowymi, brakiem środków na budowę sali gimnastycznej z prawdziwego zdarzenia, czy też z utrzymaniem warsztatów w okresie, kiedy tak trudno o zbyt wyprodukowanych urządzeń zwłaszcza przez nieletnich i uczących się „pracowników".